مستند به ماده واحده «قانون تأسيس دهياري­هاي خودكفا در روستاهاي كشور»، مصوب 14/4/1377 و نيز ماده 2 «اساسنامه تشكيلات و سازمان دهيارهاي»، مصوب 21/11/1380، دهياري به عنوان نهادي عمومي غيردولتي محسوب مي­شود كه داراي شخصيت حقوقي مستقل است و وظايفي براي آن تدوين شده است.

به اين ترتيب دهياري به عنوان آخرين حلقه در نهاد اجرايي كشور است كه قانون منبعث از قانون اساسي تشكيل شوراهاي اسلامي روستا را براي نظارت به اجراي هر چه مطلوب­تر وظايف آن تعيين كرده است. از سوي ديگر با توجه به نهاد غيردولتي و خودكفا بودن، ماهيتي مستقل از دولت يافته است كه اين امر موقعيت ويژه­اي را براي دهياري نسبت به ساير دستگاه­هاي اجرايي كشور كه دولتي و منصوب به دولت هستند، ايجاد مي­كند. زيرا از يك سو دهياري هم­چون شهرداري، نهادي عمومي و غيردولتي است كه با نظارت و تصويب و تأييد شورا فعاليت مي­كند و از سوي ديگر موظف به انجام كاركردهايي است كه در حيطه وظايف دستگاه­هاي دولتي در سطوح بالاتر از روستا مي باشد. اين مسأله جايگاه و ماهيتي خاص براي دهياري ايجاد مي­نمايد كه فراتر از مسوول اجراي مصوبات شورا خواهد بود.

به­اين ترتيب وظايف اصلي دهياري و هم­چنين دهيار را طبق ماده 10اسانامه دهياري ها جهت حفظ توسعه پايدار روستا بر اساس قانون شوراها و را رعايت قوانين و مقرراتمي­توان به شرح ذيل بيان نمود:

1ـ بهبود وضع زيست محيطي روستا.

2ـكمك به شورا در خصوص بررسي و شناخت كمبودها ، نيازها و و نارسايي هاي اجتماعي ، اقتصادي ، عمراني ، بهداشتي ، فرهنگي ، آموزشي و امور رفاهي روستا و تهيه طرح ها و پيشنهادهاي اصلاحي و عملي در زمينه هاي ياد شده و ارائه آن به مسئولان ذي ربط جهت اطلاع و برنامه ريزي و اقدام لازم.

3ـ تشويق و ترغيب روستاييان به انجام اقدامات لازم در جهت رعايت سياست هاي دولت.

4ـ مشاركت و همكاري با شورا در جهت پي گيري اجراي طرح هاي عمراني اختصاص يافته به روستا .

5ـ همكاري موثر با سازمان ثبت احوال در جهت ثبت مواليد و متوفيات و تهيه آمار مربوط.

6ـ تامين اراضي مورد نياز مرتبط با اهداف و وظايف دهياري پس از اخذ مجوز قانوني.

7ـ همكاري موثر با مسئولان ذي ربط در جهت حفظ و نگهداري منابع طبيعي واقع در محدوده قانوني و حريم روستا .

8ـ تشويق و ترغيب روستاييان به توسعه صنايع دستي و اهتمام به ترويج، توسعه و بازاريابي محصولات كشاورزي و دامي روستا.

9ـ اجراي مصوبات شورا.

10ـ همكاري با نيروي انتظامي و ارسال گزارش پيرامون وقوع جرايم و اجراي مقررات خدمت وظيفه عمومي ، حفظ نظم عمومي و سعي در حل اختلافات محلي.

11ـ اعلام فرامين و قوانين دولتي مربوط و پيگيري حسن اجراي آن ها .

12ـ مراقبت ، حفظ و نگهداري اموال و تاسيسات عمومي در اختيار دهياري .

13ـ همكاري با سازمان ها و نهاد هاي دولتي و ايجاد تسهيلات لازم براي ايفاي وظايف آن ها.

14ـ مراقبت بر اجراي مقررات بهداشتي و حفظ نظافت و ايجاد زمينه مناسب براي تامين بهداشت محيط.

15ـ ارسال گزارش هاي درخواست شده به شورا در موعد مقرر توسط دهيار.

16ـ حضور دهيار درزمان و مكان مقرر و پاسخگويي به سوالات در صورت تقاضاي شورا.

17ـ ارسال گزارش ماهانه فعاليت هاي دهياري براي شورا و رونوشت آن به بخشداري .

18ـ تهيه تعرفه عوارض با همكاري شورا و ارائه آن به شوراي اسلامي بخش به منظور تصويب و طي ساير مراحل قانوني.

19ـ وصول عوارض مصوب مراجع قانوني و مصرف آن در موارد معين.

20ـ مراقبت بر وضعيت بهداشتي گرمابه ها، نانوايي ها ، قصابي ها، قهوه خانه ها و فروشگاه هاي مواد غذايي و بهداشتي بر اساس ضوابط و مقررات مربوط و معرفي اماكن غير بهداشتي به مسئولان ذي ربط.

21ـ برآورد، تنظيم و ارائه بودجه سالانه دهياري و متمم و اصلاح آن به شورا جهت تصويب.

22ـ اهدا و قبول اعانات و هدايا به نام روستا با تصويب شورا.

23ـ فراهم نمودن زمينه ايجاد خيابان ها ، كوچه ها ، ميدان ها ، پارك ها ، فضاهاي سبز ، ورزشي و آموزشي مراكز تفريحي عمومي و مجاري آب و توسعه معابر و اجراي آن ها از طريق دهياري و همكاري در زمينه طرح بهسازي روستا .

24ـ تنظيف ، نگهداري و تسطيح معابر و انهار عمومي و مجاري آب ها و فاضلاب و لايروبي قنوات مربوط به روستا و تامين آب و روشنايي در حد امكان.

25 ـ كمك در احداث تاسيسات توليد و توزيع آب ، برق ومخابرات و تعيين نرخ آن در روستا تا زمان اقدام مراجع ذي ربط (وزارتخانه هاي جهاد كشاورزي ، نيرو ، پست و تلگراف و تلفن و شركت آب و فاضلاب روستايي).

26ـ مراقبت بر بهداشت ساكنان روستا و تشريك مساعي با وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي براي واكسيناسيون در جهت پيش گيري از بيماريهاي واگير.

27ـ جلوگيري از تكدي گري و واداشتن متكديان به كار.

28ـ انجام معاملات دهياري اعم از خريد وفروش اموال منقول و غيرمنقول ، مقاطعه ، اجاره و استجاره.

29ـ ايجاد و سازماندهي غسالخانه و گورستان و تهيه وسايل حمل اموات و مراقبت در انتظام امور آن ها.

30ـ اتخاذ تدابير لازم براي حفظ روستا از خطر سيل و حريق و رفع خطر از بناها و ديوارهاي شكسته و خطرناك واقع در معابر و اماكن عمومي و تسطيح چاه ها و چاله هاي واقع در معابر بر اساس مصوبات شورا.

31ـ همكاري در جلوگيري از شيوع بيماريهاي انساني و حيواني واگير و مشترك انسان و دام ، اعلام مشاهده اين گونه بيماريها به مراكز بهداشتي درماني و دامپزشكي محل يا ساير مراكز ذي ربط ، اهتمام به دور نگهداشتن بيماران مبتلا ، معالجه و دفع حيوانات مبتلا به امراض واگير ، بلاصاحب يا مضر.

32ـ تشريك مساعي با سازمان ميراث فرهنگي درحفظ بناها و آثار باستاني روستا و همكاري با مسئولان ذي ربط براي اداره ، احداث ، نگهداري و بهره برداري از تاسيسات عمومي ، اقتصادي ، اجتماعي ، فرهنگي ، ورزشي و رفاهي مورد نياز روستا در حد امكانات .

33ـ صدور پروانه براي ساختمان هايي كه در محدوده قانوني روستا ساخته مي شوند با رعايت مقررات مندرج در آيين نامه مربوط به استفاده ازاراضي احداث بنا و تاسيسات در خارج از محدوده قانوني و حريم شهرها موضوع تصويب نامه شماره 4940 مورخ 22/2/1355 و ساير مقررات.

34ـ همكاري با شوراي بخش و بخشداري به منظور بررسي و صدور پروانه هاي كسب.

35ـ معرفي خانواده هاي بي سرپرست و بي بضاعت به سازمان بهزيستي كشور و كميته امداد امام خميني و مساعدت به آن ها در حد امكانات .

36ـ همكاري در نگهداري و تسطيح راه هاي واقع در حريم اراضي روستا از طريق خودياري اهالي روستا و دستگاه هاي ذي ربط.

37ـ مساعدت و همكاري با كشاورزان در جهت معرفي محصولات كشاورزي و توليدات صنعتي و صنايع دستي روستا در مراكز شهري و نمايشگاه هاي ذي ربط.

38ـ پيگيري و مساعدت در جهت ايجاد موسسات خيريه و صندوق هاي قرض الحسنه و موسسات فرهنگي .

39ـ همكاري با واحدهاي امدادرساني در هنگام وقوع حوادث و سوانح غيرمترقبه و بلاياي طبيعي .

40ـ گزارش پيشرفت يا عدم پيشرفت فيزيكي طرح ها به شورا و بخشدار و پيشنهاد راه كارهاي مناسب براي تسريع در اجراي آن ها در جهت اجراي بند (هـ) ماده (68) قانون شوراها.

41ـ همكاري با دستگاههاي ذي ربط در جهت تهيه و اجراي طرح هادي روستا و تهيه پيشنهادهاي لازم و تعيين كاربري اراضي واقع در روستا به منظور گنجاندن آن ها در طرح هادي و اجراي ضوابط مصوب مربوط با موافقت شورا.

42ـ مراقبت و اهتمام كامل در نصب برگه قيمت بر روي اجناس و اجراي تصميمات شوراي اسلامي بخش و روستا نسبت به ارزاني و فراخواني خواروبار و مواد مورد احتياج عمومي و جلوگيري از فروش اجناس فاسد شده و معدوم نمودن آن ها با هماهنگي مراجع قانوني ذي ربط.

43ـ همكاري با مراجع ذي ربط در جهت تسهيل دسترسي مردم روستا به آرد و نان مرغوب.

44ـ پي گيري و ايجاد زمينه نظارت بر امور بهداشتي روستا از قبيل كشتار بهداشتي دام و عرضه گوشت.

45ـ اجراي مقررات دهياري كه جنبه عمومي دارد و به تصويب شورا و تاييدشوراي اسلامي بخش رسيده ، پس از اعلام براي كليه ساكنان روستا لازم الرعايه است.

46ـ پيشنهاد نامگذاري معابر و اماكن و تاسيسات روستا به شورا جهت بررسي و ارايه آن ها به شوراي اسلامي بخش جهت سير مراحل لازم.

47ـ شناسايي زمينه هاي اشتغال و مساعدت در جهت تامين كار براي افراد جوياي كاربا همكاري دستگاه هاي ذي ربط.